Eric, PI-medewerker: “Als je het niet bespreekbaar maakt, ga je het helemaal niet oplossen.”

18-10-2020

“Het klinkt overdreven maar er komen tranen in je ogen op het moment dat mensen gelijkwaardig zo'n kantoortje uitstappen en dat je daar onderdeel van geweest bent. Dat is echt dankbaar werk.” Aan het woord is Eric Hansen, re-integratiemedewerker in PI Dordrecht. Sinds twee jaar is hij ook aandachtsfunctionaris herstelgericht werken. “Uiteindelijk gaat het om het mens-tot-mens contact.”

“Voordat ik re-integratiemedewerker werd, ben ik twaalf jaar lang PIW’er (Penitentiair Inrichtingswerker) geweest op bijna elke afdeling die de inrichting hier biedt. Het maakt niet uit waar je met mensen mee bezig bent, de basis is toch die vertrouwensband creëren. Je beschermt natuurlijk je professionele rol, maar uiteindelijk gaat het om het mens-tot-mens contact. Als je de kaders helder hebt en er is veiligheid om over bepaalde dingen te praten, dan kan je iedereen prikkelen tot een gesprek. Als PIW’er was ik altijd al nieuwsgierig naar: waarom zit je hier? Waarom maak je nou zulke keuzes, joh? Hoe ben je hier terechtgekomen?”

Nieuwsgierig

“Het is heel uiteenlopend waarom mensen hier zitten. Het standaardbeeld van iemand die slecht is van binnen en die iets slecht doet, ja, die zijn er, maar anderen belanden in deze situatie terwijl ze daar helemaal niet voor gekozen hebben. Ze hebben de gevolgen niet overzien of handelen vanuit een stoornis. Ik ben daar nieuwsgierig naar: waar de mens allemaal toe in staat is, ongelooflijk. Als PIW’er besef je ook heel goed dat de stap om in de gevangenis te geraken eigenlijk niet zo groot is. In mijn gesprekken destijds met de twaalf gedetineerden van wie ik mentor was, nam ik altijd vragen mee als: Hoe ziet je situatie er nu uit? Hoe was je situatie voordat je hier kwam? En: waar wil je naartoe?”

Ik voel me zo rot

“Kijk: gedetineerden gaan niet bij elkaar zitten om een gesprekje te voeren over: ik voel me zo rot …dat klinkt helemaal niet stoer, he? Ze zoeken de veiligheid dan binnen wat ik noem de exclusiviteit. Dat je even je hart kunt luchten zonder dat daar consequenties aan zitten. Een luisterend oor is nooit verkeerd. Uiteindelijk kun je ze dan ook op weg helpen. Het vertellen van wat je voelt, is al heel erg belangrijk. Doe je er niets mee, dan bouwt het alleen maar op, met meer frustratie en ellende als gevolg.”

Aanmelding

Toen PI Dordrecht twee jaar geleden meer aandacht ging besteden aan contact tussen slachtoffers en daders, en er ook een pilot draaide waarin de screening en ieders bijdrage daaraan centraal stond, komt Eric voor het eerst in contact met herstelbemiddeling. “In het kader van die pilot gingen we met een drietal partijen, de casemanager, de PIW’er en ik als re-integratiemedewerker in gesprek met één van de nieuwe gedetineerden. Ik heb toen ook het thema van herstel ingebracht en hij zei meteen: ‘ik vind het eigenlijk verschrikkelijk dat ik hier ben.’ Ik heb hem uitgelegd wat ik doe en gezegd dat als ie wilde praten, dat dat kon. Dezelfde dag nog of op een andere dag. Zo kon ik eigenlijk heel snel aanhaken op zijn gevoel.”

Bemiddelingsgesprek

Eric meldt de gedetineerde aan en heeft “het proces van A tot Z met toestemming van zowel slachtoffer als dader mogen aanschouwen”. Gedurende het traject heeft hij veelvuldig contact met Perspectief-bemiddelaar Herman. “Ik heb hem ook gevraagd wat ik hierbinnen voor de dader kon betekenen. Want het brengt ook spanning met zich mee. In een notendop: ik zag uiteindelijk in het gezamenlijke bemiddelingsgesprek een heel timide dader. Bij de ingang van de inrichting ontmoette ik een timide slachtoffer, gesterkt in dat hij zijn verhaal kon doen. In eerste instantie zag je hem, al een man op leeftijd, vanuit een hogere positie de gedetineerde vertellen wat hem overkomen was. Dat creëerde aanvankelijk dat de gedetineerde nog kleiner werd.

“Aan het einde van het gesprek was alles in balans. Allebei hadden ze een tevreden en fijn gevoel over het hele proces.”

Maar naarmate het slachtoffer zijn verhaal had gedaan en de gedetineerde kon vertellen waarom het was gebeurd, hoe hij daar zelf tegenaan keek, dat hij het nu nooit meer zou doen en zijn excuses wilde aanbieden, trok dat heel langzaam weer recht. En aan het einde van het gesprek was alles in balans. De gedetineerde, met wie ik er later nog een gesprek over had, had dat ook zo ervaren. Allebei hadden ze een tevreden en fijn gevoel over het hele proces.”

Met opgeheven hoofd

Uiteindelijk zaten Herman en ik er vooral bij als toeschouwers. Die meneer van dik in de tachtig is met opgeheven hoofd naar huis gegaan. De gedetineerde was gerustgesteld en is ook als een heel ander persoon teruggegaan naar de afdeling. Hij kwam ook met een plan van hoe hij het buiten aan wil pakken. Hij zei: ‘ik vind het zo erg als ik hoor wat die meneer ervaren heeft. Ik had daar wel een voorstelling van, maar als dat zo benoemd wordt, dan komt het wel hard binnen.’ Ook die meneer ging als een ander persoon het pand uit samen met Herman. Hij kon zijn vrouw vertellen dat alles weer goed was en veilig. Dan denk ik: dit effect bereik je niet door te zeggen: je straf zit erop, we gaan naar buiten en ze komen elkaar dan weer tegen. Dan gaan er hele andere gevoelens spelen. Ik had echt zoiets van: dit zou eigenlijk iedereen moeten gebeuren.”

Tip

“Eigenlijk gaat het om het creëren van veiligheid, waarbinnen je met elkaar dingen kunt bespreken, nog even los van wát je wil bespreken. Dat je laat zien dat je doet wat je zegt en zegt wat je doet. En al is de vraag maar: hoe ziet jouw thuissituatie eruit? Het sociaal netwerk van de gedetineerde, ik denk dat dat een mooie ingang is naar dit soort processen. En: PIW’ers hebben veel meer sleutels in handen, want het zijn vaak meesters in het leggen van contact. Daar moet je in investeren.”